ဒီရက်ပိုင်းကမ္ဘာ့သတင်း​တွေမှာ ဆီးရီးယားကိစ္စကထိပ်ဆုံးမှာရှိ​နေပြီး ယူကရိန်းနဲ့ ဟစ်စဘိုလာအ​ရေး​တွေ​တောင် ခပ်မှိန်မှိန် ဖြစ်​နေပါတယ်၊ဆီးရီးယားအ​ရေးက ဒေသတွင်းနိုင်ငံ​တွေ​ရော ကမ္ဘာ့အင်အားကြီး​တွေပါ ထင်မှတ်မထားပဲ အငိုက်မိသွား​စေတာဖြစ်တယ်။ ဆီးရီးယားမှာ ပဋိပက္ခ​တွေက ၂၀၂၀ မတိုင်ခင်ကတည်းက အေးခဲသလိုဖြစ်လာလို့ နောက်ဆုံးမှာ အာဆတ်ကိုပဲပြန်အသိအမှတ်ပြုရမလိုဖြစ်လာတာပါ။

ဒေသတွင်းနိုင်ငံ​တွေထဲမှာ အာဆတ်နဲ့ပြန်ဆက်ဆံလာမှု​တွေရှိလာသလို အာရပ်နိုင်ငံများအဖွဲ့က​တောင် သူ့ကိုပြန်လက်ခံလာခဲ့တာဖြစ်တယ်။ ဒါ​ပေမယ့်နိုင်ငံတကာက သတိမမူမိခဲ့တာ​တွေက​တော့ ဆီးရီးယားပြည်သူ​တွေရဲ့ အာဆတ်အ​ပေါ် ပြင်းထန်စွာ မုန်းတီးကြတယ်ဆိုတာနဲ့ အတိုက်အခံလက်နက်ကိုင်​တွေအားလုံးက ကြိတ်ပြီး စစ်ပြင်​နေကြတာ​တွေပဲဖြစ်တယ်။ အိမ်နီးချင်းတူရကီကလဲ အစ္စ​ရေး ဟစ်စဘိုလာစစ်ပွဲနဲ့ ယူကရိန်းစစ်ပွဲ အ​ခြေအ​နေ​တွေကို စောင့်ကြည့်ပြီး အခွင့်အလမ်းကို​ စောင့်​နေတာဖြစ်တယ်။ ခု​တော့ အရင်က သူပုန်​တွေ​တောင်ပိုင်းကို စစ်ဆင်လာရင် အာဆတ်ဘက်က ဝင်တိုက်​ပေး​လေ့ရှိတဲ့ ဟစ်စဘိုလာ​တွေက အစ္စ​ရေးနှိပ်ကွပ်တာခံရလို့ အားအ​ပျော့ဆုံးဖြစ်​နေချိန်နဲ့ ယူကရိန်းစစ်ပွဲမှာ ရုရှားစစ်ပန်းလာချိန်မှာ အချိန်ကိုက် သူပုန်​တွေဘက်ကထိုးစစ်ဆင်လာခဲ့တာဖြစ်တယ်။

ကောင်းမွန်တာတခု​ပြောမယ်ဆိုရင်​တော့ အဖွဲ့ကွဲဘယ်​​လောက်ပဲများပါစေ မဟာမိတ်ပုံစံပူး​ပေါင်း​ဆောင်ရွက်ရင်း အောင်ပွဲကိုရရှိနိုင်တယ်ဆိုတာပဲဖြစ်တယ်။ တခုရှိတာက​တော့ ခေါင်း​ဆောင်တဲ့အဖွဲ့အစည်းက အမြင်ကျယ်ကျယ်နဲ့ အားလုံးပါဝင်နိုင်တဲ့ လမ်း​ကြောင်းမျိုး ဖွင့်​ပေးထားဖို့လိုပါတယ်။ 

ဆီးရီးယားကိစ္စဟာ ဂယက်ရိုက်ခတ်မှုကြီးပါတယ်။ တချို့နိုင်ငံ​ရေးအကဲခတ်​တွေကြားမှာ ဆီးရီးယားပြီးရင် မြန်မာပဲလို့ ပြောကြတာ​တွေလဲရှိပါတယ်၊ ဒါ​ကြောင့်မြန်မာ့​နွေဦးအတွက် ဆီးရီးယားက ဘယ်လိုသင်ခန်င်စာ​တွေ ရယူနိုင်မလဲဆိုတာ NUG  အဖို့​ရော အခြား EAO များပါ လေ့လာသုံးသပ်ကြဖို့လိုပါတယ်။ မိုတီရယုံမဟုတ်ပဲ တကယ်လက်​တွေ့ ဆီးရီးယားကိုအဆုံးအဖြတ်​ပေးသွားတာက ဘယ်အ​ခြေ​နေ အ​ကြောင်း အချက်​တွေလဲဆိုတာ သုံးသပ်ဖို့လိုတာပါ။ ဒီမှာ ကောင်းမွန်တာတခု​ပြောမယ်ဆိုရင်​တော့ အဖွဲ့ကွဲဘယ်​​လောက်ပဲများပါစေ မဟာမိတ်ပုံစံပူး​ပေါင်း​ဆောင်ရွက်ရင်း အောင်ပွဲကိုရရှိနိုင်တယ်ဆိုတာပဲဖြစ်တယ်။ တခုရှိတာက​တော့ ခေါင်း​ဆောင်တဲ့အဖွဲ့အစည်းက အမြင်ကျယ်ကျယ်နဲ့ အားလုံးပါဝင်နိုင်တဲ့ လမ်း​ကြောင်းမျိုး ဖွင့်​ပေးထားဖို့လိုပါတယ်။ အဖွဲ့ငယ်​တွေရဲ့ စိုးရိမ်ချက်​တွေကို နားလည်ပီး အာမခံချက်​ပေးတာမျိုးလဲ ရှိရမှာပါ။ ဆီးရီးယားတောင်ပိုင်းမှာ​တော့ ဘယ်လိုမှမဟာမိတ်ဖွဲ့လို့မရတဲ့ IS လက်ကျန်အဖွဲ့မျိုး​တွေလဲ ရှိ​နေပါတယ်။ အခု​​အောင်ပွဲခံသွားသူ​တွေအတွက် ကံ​ကောင်း​စေတဲ့ အချက်က​တော့ အဲဒီလက်ကျန်အင်အား​​တွေကို ခေါင်းမ​ထောင်နိုင်​အောင်  US က လေ​ကြောင်းက​နေ ဖိထား​ပေးတာဖြစ်တယ်။ အာဆတ်က​နောက်ဆုံးအချိန်အထိ ရုရှား အီရန်နဲ့ အိမ်နီးချင်း နိုင်ငံ​တွေကိုပတ်ပြီး အသဲအသန်အကူအညီ​တောင်းခဲ့တာဖြစ်တယ်။

ရုရှားက ဟန်ပြ​လောက် လေ​ကြောင်းတိုက်ခိုက်မှုလုပ်​ပေးခဲ့​သေးတယ်။ နောက်​တော့ သူ့​လေတပ်စစ်စခန်းနှစ်ခုပါ ပိတ်သိမ်းဆုတ်ခွာသွားတာဖြစ်တယ်။ အီရန်အကူအညီကို​တော့ အစ္စရေးကဟန့်တားထားခဲ့တာလို့ဆိုတယ်။ ကျန်တဲ့နိုင်ငံ​တွေကလဲ တုတ်တုတ်မှမလှုပ်ကြဘူး။ နောက်ဆုံး အကြံကုန်ဂဠုန်ဆားချက် အ​မေရိကန်ဆီ​တောင် အီရန်တို့ ဟစ်စဘိုလာတို့နဲ့ အဆက်ဖြတ်ပါမယ်ဆိုပြီး အကူအညီ​တောင်းခဲ့​သေးတယ်လို့ သတင်းတခုကဆိုတယ်။ ဒါလည်းဖြစ်ချင်ဖြစ်နိုင်ပါတယ်။ အာဏာရှင်စိတ်က က​လေးလိုလို အရူးလိုလို မူမရှိ သူ့အကြိုက် သူ့အကျိုးပဲကြည့်တတ်ကြတာဆို​တော့၊ မအလလဲဒီအတိုင်းပဲမဟုတ်လား၊ တရုတ်ကိုဆန့်ကျင်တာလဲသူပဲ၊ ဟိုက​ လေလည်ပြလိုက်​တော့ တန်းပြီး တပည့်ခံလိုက်တာလဲ သူပဲမဟုတ်လား၊ နောက်ဆုံးသတင်းတခုက​တော့ အာဆတ်ရဲ့တပ်တွင်းအကွဲအပြဲပါ။ ရုရှားသစ္စာခံသူနဲ့ အီရန်တပည့်ခံသူတပ်မှူး​တွေကြား ညှိမရတဲ့ အကွဲ​ကြောင့် တပ်​တွေခံမတိုက်​တော့တာလို့လဲဆိုပါတယ်။ ဒီလိုအ​ကြောင်းအ​ပေါင်း​တွေဆုံသွား​တော့ အာဆတ်လဲ တိုင်းပြည်ကထွက်​ပြေးရ​တော့တာပဲ။

အခုရင်ဆိုင်​နေရတဲ့ မြန်မာ့အ​ရေး တရုတ်ပါဝင်ပတ်သက်လာမှုဟာ တော်လှန်​ရေးအတွက် အန္တရာယ်တခုပါပဲ။ ဒါကို​လေးနက်ဖို့လိုပါတယ်၊ တဘက်က ပြည်သူ​တွေအ​နေနဲ့ ပြတ်ပြတ်သားသား တုန့်ပြန်ဆန့်ကျင်တာလုပ်​နေကြတာပါပဲ။ တဘက်က​တော့ တာဝန်ရှိသူ​တွေက တရုတ်ကို ချဥ်းကပ်ပြီး သူတို့နားလည်တဲ့ ဘာသာစကားနဲ့​ပြောဆိုစည်းရုံးရမှာပဲဖြစ်တယ်။

ဒီပွဲမှာ အမြတ်ထွက်သွားတာက တူရကီပါ။ အ​စောပိုင်းမှာ ရုရှား အီရန်တို့အား​ကောင်း​နေလို့ တူရကီက အသာကြည့်​နေရတဲ့သ​ဘောပါ။ ခု​တော့အချိန်ကိုက် သူ့ဆုံးဖြတ်ချက်ကို လုပ်နိုင်စွမ်းရှိလာတာပါ။ အဲဒါက​တော့  HTS နဲ့ အခြားသူပုန်အဖွဲ့​တွေကို နောက်ခံပြု​ပေးပြီး မီးစိမ်းပြခဲ့တာပါပဲ။ မြန်မာအတွက်သတိပြုစရာက ဒီအချက်ပါပဲ။ တော်လှန်​ရေးတခုမှာ အင်အားကြီး​တွေရဲ့ အကူအညီရခြင်းက အကျိုးအများကြီးရှိ​စေပါတယ်။ ပြောင်းပြန်ယူနိုင်တာက အင်အားကြီး​တွေရဲ့ဆန့်ကျင်ဖျက်ဆီးတာခံရရင် တော်လှန်​ရေးအတွက်အခက်အခဲ​တွေရင်ဆိုင်ရတတ်ပါတယ်။ အခုရင်ဆိုင်​နေရတဲ့ မြန်မာ့အ​ရေး တရုတ်ပါဝင်ပတ်သက်လာမှုဟာ တော်လှန်​ရေးအတွက် အန္တရာယ်တခုပါပဲ။ ဒါကို​လေးနက်ဖို့လိုပါတယ်၊ တဘက်က ပြည်သူ​တွေအ​နေနဲ့ ပြတ်ပြတ်သားသား တုန့်ပြန်ဆန့်ကျင်တာလုပ်​နေကြတာပါပဲ။ တဘက်က​တော့ တာဝန်ရှိသူ​တွေက တရုတ်ကို ချဥ်းကပ်ပြီး သူတို့နားလည်တဲ့ ဘာသာစကားနဲ့​ပြောဆိုစည်းရုံးရမှာပဲဖြစ်တယ်။ အဲဒါက​တော့ ဒီမိုက​ရေစီ​တွေ ဖက်ဒရယ်​တွေ လူ့အခွင့်အ​ရေး​တွေမဟုတ်ပါဘူး။ ပြည်သူ​တွေအာဏာရရင် တရုတ်အကျိုးစီးပွားကို ဘယ်လိုအာမခံချက်​ပေးမယ် ဆိုတာနဲ့ တော်လှန်တဲ့ပြည်သူ့အစိုးရဟာ အ​နောက်ကိုယိမ်းသွားမှာမဟုတ်ပဲ တရုတ်ကိုအ​လေးထားဆက်ဆံမယ်ဆိုတာမျိုး​တွေဖြစ်ရမှာပါ။

လက်ရှိတရုတ်မှာ တစ်ဦးတည်းအာဏာလွှမ်းမိုးမှုများ​နေချိန်နဲ့ စီးပွား​ရေးအရလည်း အကျဘက်ကို​ရောက်​နေတာသတိပြုရမှာပါ။ တရုတ်ဟာစီးပွား​ရေးနဲ့ပတ်သက်လို့ရော အာဏာနဲ့ပတ်သက်လို့​ရော အထိခိုက်မခံနိုင်တဲ့အချိန်ဖြစ်တယ်။ မိမိတို့ရဲ့ နိုင်ငံခြား​ရေးရာ​ပေါ်လစီဟာ ဒီအချက်​တွေက​နေ အစပြုသင့်တာဖြစ်တယ်။ ဒါကကိုယ်ဖက်ကချည်းအ​လျော့​ပေးရတယ်ဆိုတာမျိုး မဟုတ်ပါဘူး။ တရုတ်နဲ့​ပြေလည်ရင် ကမ္ဘာ့အကြီးဆုံး စျေးကွက်ဝယ်လိုအားဟာ ကိုယ်အိမ်​ဘေးမှာပဲ ပြန်ရလာမယ့်အခွင့်အလမ်းက အမြဲရှိ​နေတာ ထည့်တွက်ရမှာပါ။ အခု ICC ဖမ်းဝရမ်းကိစ္စက စလို့ ရခိုင်ကိုလက်လွှတ်ရတာမျိုး ဗန်း​မော်ကိုလက်လွှတ်ရတာမျိုး စတဲ့ စစ်တပ်အ​ပေါ် တရုတ်ဘက်ကစိတ်ကုန်လာစရာအ​ကြောင်းအချက်​တွေက ပေါ်လာဦးမှာပါ။  ဒီအချိန်မျိုးမှာ ကိုယ့်ဘက်က အချိန်ကိုက် သံတမန်လှုပ်ရှားမှု​တွေ လုပ်ရမှာပါ။ တရုတ်နဲ့က​တော့ အမြဲတန်းလျှို့ဝှက် အတွင်းကြိတ်ဆက်ဆံ​ရေးမျိုးပဲ လုပ်ရမှာပါပဲ။ ဒါက အာဏာပိုင်နိုင်ငံများ အကြိုက်ဖြစ်လို့ အရာကိစ္စအာလုံး လူသိရှင်ကြားဆိုတာမျိုး​တော့ ဖြစ်မှာမဟုတ်ပါဘူး။ ဒါ​တွေက တော်လှန်​ရေးအကျိုး ပြည်သူအကျိုးအတွက် ကိုယ့်ဆန္ဒနဲ့မဆိုင်တဲ့ လုပ်သင့်တာ​တွေကို​ပြောတာပါ။ တဘက်က​တော့ လုပ်​နေကျ ကိုယ်လုပ်စရာ​တွေ ဆက်လုပ်​နေရမှာပါပဲ။ ဆီးရီးယားမှာ ၂၀၁၆ အလက်ပိုမြို့ပြန်​ပေးလိုက်ရချိန်​နောက်ပိုင်းကစလို့ ခုချိန်အထိ အုပ်စုကွဲ​တွေအတွင်းပြန်လည်ညှိနှိုင်း အင်အားတည်​ဆောက်တာ​တွေနဲ့ အချိန်​ကောင်းကို စောင့်ခဲ့ရတာ ၇ နှစ်​လောက်ရှိခဲ့တာမဟုတ်လား။

အခု​နောက်ဆုံး KIA ခေါင်း​ဆောင်နဲ့အဖွဲ့ကိုပါ  တရုတ်ထဲမှာ​ဖိတ်ပြီး​ဆွေး​နွေး​နေတာ​တွေ့ရတယ်။ ဒါ​ကြောင့်နယ်စပ်မှာ​တော့ သူ မကိုင်တွယ်တာမရှိ​တော့ဘူး။ ပြည်တွင်းမှာ ပူးတွဲလုံခြုံ​ရေးအဖွဲ့ဆိုတာ​တွေ စလာ​နေပါပြီ။ ​ပြောမယ်ဆိုရင် MNDAA ရော၊ KIA ရော အချဥ်မဟုတ်ပါဘူး။ 

အခုမြန်မာမှာ အာဆတ်က ရုရှား အီရန်အကူအညီနဲ့ ၄ နှစ်​လောက် အလက်ပိုမြို့ကို တိုက်ခိုက်သိမ်းပိုက်ခဲ့သလို အ​တွေ့အကြုံမျိုး မခံရ​သေးပါဘူး။ လက်ရှိ​တွေ့မြင်ရမှု​တွေအရက​တော့ တရုတ်က အဲ​လောက် ပါဝင်လာမယ့်သ​​ဘော မ​တွေ့ရ​သေးပါဘူး။ လက်နက်​ငွေ​​ကြေး​ထောက်ပံ့တာ​တွေနဲ့ သူ့နယ်စပ်က MNDAA, ဝအဖွဲ့​ စတာတွေကို အကြီး အကျယ်ဖိအား​ပေးတာ​တွေလုပ်​နေတာပါ။ အခု​နောက်ဆုံး KIA ခေါင်း​ဆောင်နဲ့အဖွဲ့ကိုပါ  တရုတ်ထဲမှာ​ဖိတ်ပြီး​ဆွေး​နွေး​နေတာ​တွေ့ရတယ်။ ဒါ​ကြောင့်နယ်စပ်မှာ​တော့ သူ မကိုင်တွယ်တာမရှိ​တော့ဘူး။ ပြည်တွင်းမှာ ပူးတွဲလုံခြုံ​ရေးအဖွဲ့ဆိုတာ​တွေ စလာ​နေပါပြီ။ ​ပြောမယ်ဆိုရင် MNDAA ရော၊ KIA ရော အချဥ်မဟုတ်ပါဘူး။ နှစ် ၅၀, ၆၀ တော်လှန်​ရေးအစဥ်အဆက်လုပ်လာကြပြီး နယ်စပ်အ​တွေ့အကြုံ ကြွယ်ဝကြပြီးသား​တွေပါ။ ဘယ်လိုပဲဖြစ်​​စေ ဒီဖိအား​တွေက ဆက်လက်သတိထားရမယ့် အ​ခြေအ​နေ​တွေပါပဲ။

၁၀၂၇ ဒုတိယလှိုင်းအထိ တော်လှန်​ရေးက အရှိန်အဟုန် ကောင်းလာရာက​နေ တရုတ်ပါဝင်ပတ်သက်လာမှု​ကြောင့် ရှမ်း​မြောက်နဲ့ မန္တ​လေး​ဒေသမှာ အရှိန်တန့်သွားသလိုဖြစ်ခဲ့တာ အားလုံးမြင်​တွေ့ကြရမှာပါ။ ညီ​နောင်အဖွဲ့​တွေက တရုတ်ဖိအားကိုလွန်ဆန်ကာ လားရှိုးကို ဆက်ပြီးထိမ်းထားနိုင်မယ်ဆိုရင်​တော့ တော်လှန်​ရေးက ဆက်ပြီး ရှင်သန်သွားနိုင်မှာပါ။ AA က အမ်း၊ ဂွ၊ တောင်ကုတ်တို့ကိုသာ ရပြီဆိုရင်  မြန်မာရဲ့ အလယ်​ကြောမှာ ရှေ့ဆက်ဖို့အခွင့်​ကောင်း​တွေဖြစ်လာမှာပါ။ ဒါ​တွေက တရုတ်ဖိအားနဲ့ လက်လှမ်းမမှီရာ​တွေပါ။ ဒါ​ပေမယ့်တော်လှန်​ရေးရဲ့ ဖြစ်​ပေါ်တိုးပွားမှု အားလုံးမှာ တရုတ်စွက်ဖက်မှုကိုထည့်တွက်ရ​တော့မယ်အ​ခြေအ​နေပါ။ ဒါ​ကြောင့်ပဲ ယာယီသမ္မကြီးက အင်အား​တွေစုစည်းရင်ဆိုင်ဖို့ အ​ဝေး​ရောက်​တွေကို ပြန်​ခေါ်​နေတာပါ။ ဒါကိုသ​ဘော​ပေါက်ကြဖို့လိုပါတယ်။ အဲဒီသူ​တွေ ကိုယ်တိုင်​တော်လှန်​ရေးထဲမှာ ဆေးသားတင်ခွင့်ရမယ့် အခွင့်အ​ရေးကြီးလဲဖြစ်ပါတယ်။ ကိုယ်ပိုင်အ​တွေ့အကြုံရှိသူသာ ဦးဆောင်မှုအခန်းရှိမှာပါ။ ဒါ​တွေက​တော့ ဆီးရီးယား​အောင်ပွဲအ​ပေါ် သုံးသပ်ချက်​တွေက​နေဆင့်ပွားလာတဲ့ နွေဦး​တော်လှန်​ရေး အောင်ပွဲခံလမ်း​ကြောင်းဆိုင်ရာ အမြင်တချို့ပဲဖြစ်ပါတယ်။       ။

~~~~

ဇွဲထွန်းသစ်