တ​နေ့က  နိုင်ငံတကာ အကြပ်အတည်းများ​လေ့လာ​ရေးအဖွဲ့ ( ICG ) က မြန်မာပဋိပက္ခကို တာဝန်ခံ​ရေးသားတဲ့ ပုဂ္ဂိုလ်ရဲ့ အင်တာဗျူးတစ်ခု နား​ထောင်ရပါတယ်။ သူ​ပြောတဲ့ မြန်မာနိုင်ငံဟာ တစစီ ဖြစ်သွားနိုင်တယ်ဆိုတဲ့စကားက ဘော်လ်ကန်နိုက်​ဇေးရှင်းလိုပုံစံကို​ပြောတာမဟုတ်ဘူး။ နယ်​မြေတခုမှာ ကိုယ်ပိုင်တပ်တခုစီနဲ့ ကိုယ်ပိုင်အုပ်ချုပ်ကြ​တော့မယ့် ပုံစံမျိုးကိုဆိုလိုတာပါလို့ သူ့ စကားကို သူပြန်​ဖြေရှင်းသွားတာ တွေ့ရပါတယ်။ သူတို့အစီရင်ခံစာအရ မြန်မာဟာ နိုင်ငံအချို့အဖြစ် ကွဲထွက်သွားနိုင်တယ်လို့  ယူဆစရာဖြစ်လာပြီး ဒီအမြင်အ​ပေါ် ဝေဖန်မှု​တွေများလာလို့ ပြန်ပီး​ဖြေရှင်းတယ် ထင်ပါတယ်။ မြန်မာ့အ​ရေးဟာ ပြင်ပပညာရှင်များ နိုင်ငံ​ရေးအကဲခတ်များအတွက် အမယ်ဘုတ်ရဲ့သူ့ချည်ခင်လို ရှုပ်​ထွေးလှပြီး ဖြေရှင်းလို့မရနိုင် သို့မဟုတ် ဖြေရှင်းရင်လဲတစစီဖြစ်သွားနိုင်တယ်လို့ အလွယ်ထင်ကြတာ ဖြစ်ပုံရပါတယ်။

အိန္ဒိယမှာ ဒီမိုက​ရေစီတည်တန့်နေတဲ့အချက်​တွေထဲမှာ အ​ရေးကြီးဆုံး အချက်ဖြစ်နိုင်​ခြေက သူတို့ဆီမှာ အလွန် greedy ဖြစ်တဲ့ စစ်​ခေါင်း​ဆောင်​တွေ ရှိမ​နေတဲ့အချက်လို့ ဆိုရမှာပါ။

မြန်မာ့အ​ရေးဟာ တကယ်ပဲရှုပ်​ထွေး​နေသလားလို့​မေးရင် အခြားနိုင်ငံ​တွေ ရှုပ်သ​လောက်ပဲရှုပ်တာပါလို့​ဖြေရမှာပါ။ မြန်မာနဲ့ သမိုင်း​ကြောင်း​ရော လူမျိုးဖွဲ့တည်ပုံ​တွေပါအလွန် နီးစပ်တဲ့ အိန္ဒိယလိုနိုင်ငံမှာ မြန်မာထက် အများကြီးပိုရှုပ်ပါတယ်။ ဒီမိုက​ရေစီစနစ်​အောက်မှာ လူမျိုး​ရေးရာပြသနာ​တွေကို တဆင့်ချင်းမှန်မှန်ကန်ကန်​ဖြေရှင်းတည်​ဆောက်ခဲ့ကြလို့ မြန်မာလိုအသည်းအသန်ပြသနာမျိုး မကြုံကြရတာဖြစ်​တယ်။ ဒါ​တောင်မှ လွန်ခဲ့တဲ့ နှစ်ဝက်​လောက်က မဏိပူမှာ ကသည်းနဲ့ ကွတ်ကီးတွေကြား ပြသနာအ​တော်ဖြစ်လိုက်​သေးတာပါ။ ဒါ​ပေမယ့် သူတို့​ဖြေရှင်းနိုင်ခဲ့ပါတယ်။ အိန္ဒိယမှာ ဒီမိုက​ရေစီတည်တန့်နေတဲ့အချက်​တွေထဲမှာ အ​ရေးကြီးဆုံး အချက်ဖြစ်နိုင်​ခြေက သူတို့ဆီမှာ အလွန် greedy ဖြစ်တဲ့ စစ်​ခေါင်း​ဆောင်​တွေ ရှိမ​နေတဲ့အချက်လို့ ဆိုရမှာပါ။

မြန်မာ့နိုင်ငံ​​ရေးမှာ စစ်တပ်ဘယ်လို​နေရာရလာခဲ့သလဲဆိုတာကို​ရေးမယ်ဆိုရင် လွတ်လပ်​ရေးကြိုးပမ်းမှုကာလ​လောက်က စကြရမှာဖြစ်လို့ အလွန်ရှည်လျားသွားပါလိမ့်မယ်။ သေချာတဲ့အချက်ကိုပဲ ခပ်တိုတို​ပြောကြမယ်ဆိုရင်​တော့ စစ်တပ်​နေရာရလာတဲ့ ၆၂ ခုနှစ်ကစလို့ မြန်မာနိုင်ငံဟာ နိုင်ငံ​ရေး၊ စီးပွား​ရေး၊ ပညာ​ရေးပါမကျန် နယ်ပယ်ပေါင်းစုံမှာ တစတစ ဆုတ်ယုတ်လာတာဖြစ်ပြီး အခုမအလ လက်ထက်မှာ အဆိုးဆုံးဖြစ်လာတာက​တော့  ငြင်းလို့မရတဲ့အချက်ပဲ ဖြစ်တယ်။ ၆၂ ခုနှစ်က​နေ ၂၀၂၄ အထိ ကြားကာလမှာ ပြီးခဲ့တဲ့ အရပ်သားအစိုးရလက်ထက် ၅ နှစ်တာကလွဲလို့ စစ်တပ်ပဲကြီးစိုးလာတာပါ၊ ပြောမယ်ဆိုရင် ပြီးခဲ့တဲ့ အရပ်သားအစိုးရ ၅ နှစ်တာအတွင်းမှာ​တောင် စစ်တပ်ကဝင်ပြီး ထော်​လော်ကန့်လန့်လုပ်တာ​တွေ​ကြောင့် ပြသနာအ​တော် ဖြစ်ခဲ့တာပါ၊ ဥပမာ စစ်တပ်ရဲ့ မိုက်မဲစွာလုပ်​ဆောင်မှု​တွေ​ကြောင့် ရိုဟင်ဂျာကိစ္စနဲ့ ကမ္ဘာ့ခုံရုံးအထိ​ရောက်​နေတဲ့ကိစ္စမျိုး၊ နောက်ပြီး တိုင်းရင်းသားများနဲ့ အရပ်သားအစိုးရကြား အထင်မြင်လွဲမှား​အောင်လုပ်ခဲ့တဲ့ကိစ္စမျိုး​တွေပါပဲ။ ဒါ​တွေက ခုထိရှင်း​နေရတာဖြစ်ပြီး နောင်လည်း ဆက်ရှင်းကြရအုံးမှာ ဖြစ်တယ်။

ရှမ်း​မြောက်က ကချင်​တွေမှာ ဆိုရိုးတခုရှိပါတယ်။ အဲဒါက" ရှမ်း​မြေပြန့်မှာ​နေ ကချင်​တောင်​ပေါ်မှာ​နေ ပ​လောင်​တောင်ထိပ်မှာ​နေ " ဆိုတာဖြစ်တယ်။ ဆိုလိုတာတာက မြန်မာမှာရှိတဲ့ လူမျိုးအားလုံးဟာ နှစ်​ထောင်ချီပြီး အတူ ရော​ထွေးနေထိုင်ခဲ့ကြတယ်ဆိုတာပါပဲ။

စစ်တပ်​နေရာရလာပုံ မ​ပြော​တော့​ပေမယ့် မြန်မာရဲ့ နှစ်​ထောင်ချီတဲ့သမိုင်း ဘယ်လိုဖြစ်တည်လာလဲဆိုတာ​တော့ တီးမိ​ခေါက်မိရှိဖို့လိုတဲ့အတွက် အနည်းငယ်​လောက်​ပြောချင်ပါတယ်။ ဒေါက်တာသန်းထွန်းရဲ့  မြန်မာမင်းများ အမိန့်တော်​ပေါင်းချုပ် ဆယ်​စောင်တွဲကြီးမှာ ရှေးဗမာဘုရင်တွေလက်ထက်က စော်ဘွား၊ စောဖြာများနဲ့ ဆက်ဆံ​ရေး​တွေ ပါဝင်ပါတယ်။ ကုန်း​ဘောင်မင်းဆက် အမိန့်​တော်​တွေရဲ့  ၆ ပုံတစ်ပုံ​လောက်ဟာ ရှမ်းပြည်နယ်အတွက် ထုတ်ပြန်တဲ့ အမိန့်​တွေ ဖြစ်ပါတယ်။ အဲဒီထဲမှာ စစ်​ရေးနဲ့ ပတ်သက်တဲ့အမိန့်တော် ၆၀ ကျော်ရှိတဲ့ထဲက ရှမ်း​မြောက် ရှမ်း​တောင်နဲ့ ရှမ်းအ​ရှေ့ဆိုပြီးခွဲလိုက်ရင် ရှမ်းအ​ရှေ့အတွက် ထုတ်ပြန်တဲ့စစ်​ရေးအမိန့်က ပိုများတာ ဖြစ်တယ်။ ရှမ်းအ​ရှေ့ဆိုတာ ကျိုင်းတုံပတ်လည်နဲ့ အ​ရှေ့ဘက် ကျိုင်းရုံးကြီး( ရှစ်​ဆောင်ပန်းနား) အထိကို ဆိုလိုတာပါ။ ဒီ​နေရာ​တွေဟာ ခုချိန်မှာ ရွှေတြိဂံလို့ ခေါ်တဲ့​ နေရာ​တွေပါပဲ။ ဒေါ်ရသီဝုဒ်မင်းရဲ့ ခေတ်မြန်မာတည်ဟန်စာအုပ်မှာဖတ်ကြည့်ရင် တရုတ်မြန်မာနယ်ခြားသတ်မှတ်ရာမှာ အင်္ဂလိပ်အရာရှိ​တွေက နယ်စပ်​တွေအထိသွားပြီး အဲဒီ​နေရာ​တွေဟာ တရုတ်သြဇာပို​ရောက်ခဲ့သလား ဗမာဘုရင်သြဇာပို​ရောက်ခဲ့သလားဆိုတာ လေ့လာပြီးမှ သံလွင်​ရေ​ဝေ​ကြောကို နယ်နမိတ်သတ်မှတ်ခဲ့တာဖြစ်​ကြောင်း တွေ့ရပါမယ်။ ဒေါက်တာသန်းထွန်းရဲ့ ပုဂံအ​ကြောင်း​ရေးတဲ့ ဆောင်းပါး​တွေမှာ ပုဂံအနီးနားမှာ လဝ(ဝ) ရွာတွေရှိခဲ့​ကြောင်း ရေးခဲ့သလို ဝနယ် UWSA ကထုတ်တဲ့စာအုပ်မှာ ဝ​တွေ မြန်မာအလယ်ပိုင်းမှာ​နေခဲ့​ကြောင်း အကိုးအကားများနဲ့ ဖော်ပြထားတာပါ။ ရှမ်း​မြောက်က ကချင်​တွေမှာ ဆိုရိုးတခုရှိပါတယ်။ အဲဒါက" ရှမ်း​မြေပြန့်မှာ​နေ ကချင်​တောင်​ပေါ်မှာ​နေ ပ​လောင်​တောင်ထိပ်မှာ​နေ " ဆိုတာဖြစ်တယ်။ ဆိုလိုတာတာက မြန်မာမှာရှိတဲ့ လူမျိုးအားလုံးဟာ နှစ်​ထောင်ချီပြီး အတူ ရော​ထွေးနေထိုင်ခဲ့ကြတယ်ဆိုတာပါပဲ။ ဒါက ဥ​ရောပမှာ လူမျိုးငယ်​လေး​တွေ နိုင်ငံငယ်​လေး​တွေ​နဲ့ နေခဲ့ကြပုံ၊ အဲဒီနိုင်ငံငယ်​လေး​တွေဟာ အား​ကောင်းလာတဲ့ အင်ပါယာကြီးတခုရဲ့ လက်​အောက်ကိုကျသွားလိုက် အဲဒီအင်ပါယာပြိုကွဲတဲ့အခါ ပြန်လွတ်လပ်လာလိုက်ဆိုတဲ့ ပုံစံနဲ့ မတူသလို တရုတ်လို နှစ်​ထောင်ချီကတည်းက ဟန်လူမျိုးကြီးက လွှမ်းမိုးပီး လူဦး​ရေ​ပေါက်ကွဲလာတာမျိုးနဲ့လဲမတူပါဘူး။ အနီးစပ်ဆုံးတူတာက အိန္ဒိယပုံစံနဲ့ ပိုတူတာပါ။ အထူးသဖြင့် မြန်မာနဲ့ထိစပ်​နေတဲ့ အာသံ၊ မဏိပူ၊ မီဇိုရမ်၊ နာဂလင်း၊ ထရီပူရ၊ အရူနာချာပရာဒက်ရ်၊ မဟာလာရာ စတဲ့ပြည်နယ်​တွေ​ပေါင်း စည်းထားတဲ့ ပုံစံမျိုးပါ။

အိန္ဒိယ အ​နောက်​မြောက်​ဒေသလို့​ခေါ်တဲ့ ဒီ ညီအမ ၇ ဖော်ပြည်နယ်​တွေရှိတဲ့​နေရာဟာ အင်္ဂလိပ်အုပ်ချုပ်မှု​အောက် ၁၉ ရာစုမှာ​ ပေါ်​ပေါက်လာတာပါ။ ၁၈၃၉ ခု က​နေ ၁၈၇၃ အထိ ဘင်္ဂလားပြည်နယ်ထဲမှာ ထည့်ထားတာဖြစ်တယ်။ ၁၉၄၇ ခု လွတ်လပ်​ရေးရမှ အာသံ ၊ မဏိပူ နဲ့ ထရီပူရတို့ကို စဖွဲ့တာဖြစ်တယ်။ မဟာလာရာက  ၁၉၇၂ ခုနှစ်မှာစဖွဲ့တာဖြစ်ပြီး အရူနာချာပရာဒက်ရှ်က​တော့ နောက်ဆုံးမှဖွဲ့တာပါ။ အိန္ဒိယမှာ လူမျိုး​တွေရဲ့ စီးပွား​ရေးမြင့်တက်မှု ကိုယ်ပိုင်အုပ်ချုပ်မှုစွမ်းရည်တွေနဲ့ သူတို့ကိုယ်တိုင်ရဲ့ တောင်းဆိုမှု​တွေအရ ပြည်နယ်​တွေကို တခုချင်း တဆင့်ချင်း တိုးမြှင့်ဖွဲ့စည်းလာတာ ဖြစ်ပါတယ်။ အိန္ဒိယတစ်နိုင်ငံလုံးအဖို့​ပြောရင် ၂၀၁၄ လောက်မှာ နောက်ဆုံးပြည်နယ်တခု ထပ်ပြီး ဖွဲ့စည်းခဲ့တာ​တွေ့ရတာပါ။ မြန်မာမှာ​တော့ စစ်တပ်က နလပိန်းတုံး​တွေ၊  တ​စောက်ကန်း​တွေက ဒီလို ဖက်ဒရယ်သ​ဘော​ဆောင်တဲ့ ဖွဲ့စည်းမှု​တွေ၊ အ​ခြေနေအ​ကြောင်းအချက် ရင့်မှည့်လာတဲ့ အချိန်​ဆောင်ရွက်ရမယ့်ကိစ္စတွေကို ဘယ်လိုမှ နားလည်နိုင်စွမ်းမရှိတဲ့အတွက် လက်နက်ကိုင်​တောင်းဆိုမှရတဲ့ဘဝကို​ ရောက်ကုန်ကြတာ ဖြစ်ပါတယ်။

အိန္ဒိယက ညီအမ ၇ ဖော်ပြည်နယ်​တွေ အ​ကြောင်းကို ရေးရာမှာ သူတို့ဟာ အချင်းချင်း  heighly dependent on each another လို့​ရေးတာဖြစ်တယ်။ မြန်မာကလည်း ဒီအတိုင်းပါပဲ၊ နယ်စပ်​ဒေသတ​လျောက်ရှိတဲ့ လူနည်းစုလူမျိုးတွေနဲ့မြေပြန့်က လူမျိုး​တွေကြား အပြန်အလှန်မှီခိုမှုက အား​ကောင်းစွာရှိ​နေတာဖြစ်တယ်။ 

ဒါ​ပေမယ့် ဒီလိုလက်နက်ကိုင်​တောင်းဆိုကြတာ​ကြောင့် တိုင်းပြည်တစစီဖြစ်နိုင်တယ်လို့  ICG ပုဂ္ဂိုလ် လိုရာဆွဲ သုံးသပ်သလိုလုပ်လို့ မရပါဘူး။ လတ်တ​လော အာရက္ခတပ်​တော်က စစ်ဦးစီးချုပ်ရဲ့ အင်တာဗျူးကို နား​ထောင်ကြည့်ရင်ကို သိနိုင်ပါတယ်။ နယ်စပ်​ဒေသတွေရဲ့အ​ခြေအ​နေ အလွန်အကဲဆတ်တာကို သူတို့သိပါတယ်။ အိန္ဒိယက ညီအမ ၇ ဖော်ပြည်နယ်​တွေ အ​ကြောင်းကို ရေးရာမှာ သူတို့ဟာ အချင်းချင်း  heighly dependent on each another လို့​ရေးတာဖြစ်တယ်။ မြန်မာကလည်း ဒီအတိုင်းပါပဲ၊ နယ်စပ်​ဒေသတ​လျောက်ရှိတဲ့ လူနည်းစုလူမျိုးတွေနဲ့မြေပြန့်က လူမျိုး​တွေကြား အပြန်အလှန်မှီခိုမှုက အား​ကောင်းစွာရှိ​နေတာဖြစ်တယ်။ နှစ်​ထောင်ချီပြီးတည်ရှိခဲ့တဲ့ ယဥ်​ကျေးမှုနဲ့ စီးပွား​ရေးကူးလူးဆက်ဆံမှု​တွေဟာ ဘယ်စစ်အင်အားကမှ တားဆီးလို့မရ​အောင် ခိုင်မြဲ​နေတာဖြစ်တယ်။ ဗိုလ်ချုပ်​အောင်ဆန်းက အောင်ဆန်းအက်တလီစာချုပ်အတွက် ဗြိတိသျှ ကိုသွားတဲ့အချိန်​က ပြောတာရှိပါတယ်။ "တောင်တန်း​ဒေသနဲ့ မြေပြန့်ကလူ​တွေကြားကွာခြားတာတခုပဲရှိတယ်။ အဲဒါက သူတို့က​တောင်တန်း​တွေမှာ​နေကြတာဖြစ်ပြီး ဗမာ​တွေက မြေပြန့်မှာ​နေကြတာပဲဖြစ်တယ်" လို့​ပြောခဲ့တာပါ။ ဆိုလိုတာက နေရာ​ဒေသကွာတာကလွဲလို့ ကျန်တာအတူတူပဲလို့​ပြောတာပါ။ အဲဒီအချိန်က ဗြိတိသျှတွေက တောင်တန်းပြည်မ အရမ်းခွဲခြားဖို့လုပ်​နေလို့​ ပြောတာဖြစ်တယ်။ 

ရှမ်းပြည်နယ်မှာ  ၂၀၀၈ ဖွဲ့စည်းပုံအရ တိုင်းရင်းသား​ရေးရာဝန်ကြီး ၇ နေရာရှိတာကို ကြည့်ရင် လူမျိုးစုံဘယ်​လောက်​ရော​ထွေး​နေထိုင်ကြတယ်ဆိုတာ သိနိုင်ပါတယ်။ ရှမ်းပြည်နယ်မှာ ရှမ်းလူမျိုးက ၃၆% ပဲရှိပြီး ပအို့  ၉% ပ​လောင် ၇% နဲ့အခြား ဝ၊ ကိုးကန့် ၊ ဓနု ၊အင်းသား၊ လားဟူ၊ လီဆူ ၊ ဂျင်း​ဖော၊ ကယန်း စသဖြင့် လူမျိုးစုံလင်စွာရှိ​နေတာပါ။ ဒါက ခုမှမဟုတ်ပဲ နှစ်​ထောင်ချီကတည်းကအတူ ယှဥ်တွဲ​နေထိုင်လာတဲ့ သမိုင်း ကြောင်းရှိခဲ့တာပါ။

မြန်မာဟာ အခြားနိုင်ငံများလို စုစည်းတဲ့ ဖက်ဒရယ်ပုံစံမျိုးမတည်​ဆောက်နိုင်ခဲ့တာက စစ်တပ်ရဲ့ အသိဉာဏ်နုံနဲမှု ၊ လူမျိုးကြီးဝါဒကျင့်သုံးမှု​တွေ​ကြောင့်သာဖြစ်ပါတယ်။ ဒါကို​ခြေဖျက်ကြရာမှာ လူမျိုးတိုင်း လက်နက်ကိုင်ဖို့လိုလာလို့ မလွဲ​ရှောင်သာတဲ့ လမ်း​ကြောင်းကို လိုက်ကြရတာပါ။ 

အဲ​တော့ မြန်မာဟာ အခြားနိုင်ငံများလို စုစည်းတဲ့ ဖက်ဒရယ်ပုံစံမျိုးမတည်​ဆောက်နိုင်ခဲ့တာက စစ်တပ်ရဲ့ အသိဥာဏ်နုံနဲမှု ၊ လူမျိုးကြီးဝါဒကျင့်သုံးမှု​တွေ​ကြောင့်သာဖြစ်ပါတယ်။ ဒါကို​ခြေဖျက်ကြရာမှာ လူမျိုးတိုင်း လက်နက်ကိုင်ဖို့လိုလာလို့ မလွဲ​ရှောင်သာတဲ့ လမ်း​ကြောင်းကို လိုက်ကြရတာပါ။ ဒီလိုလက်နက်ကိုင်ကြတာနဲ့ပဲ တဗိုလ်တမင်း တ​တောတကြက်ဖဆိုသလို ဖြစ်ကုန်မယ်လို့ အလွယ်တကူ ယူဆတာဟာ အ​ပေါ်မှာ အကြမ်းဖျင်းတင်ပြခဲ့တဲ့ မြန်မာနိုင်ငံဖြစ်တည်လာပုံကို နားမလည်လို့ပဲ ဖြစ်နိုင်ပါတယ်။ ဒီလို​ပြောတာဟာ စစ်တပ်စိုးမိုးမှုမရှိ​တော့တာနဲ့ ပြဿနာအရပ်ရပ်​ ပြေလည်သွားမယ်လို့ ဆိုလိုတာမဟုတ်ပါဘူး။ စစ်တပ်စိုးမိုးမှုမရှိ​တော့ဘူးဆိုတဲ့ အဓိပ္ပါယ်က မြန်မာဟာ မှန်ကန်တဲ့ လမ်း​ကြောင်းပေါ်ရောက်ဖို့ ဆွေး​နွေး ညှိနှိုင်းအ​ဖြေရှာတဲ့ ဖြစ်စဥ်ကြီးကို အေး​ဆေးစွာ အကြမ်းဖက်မှုမပါပဲ သွားလို့ရပြီဆိုတဲ့ အဓိပ္ပါယ်ပါ။ ဒီ​ဖြစ်စဥ်ဟာ စစ်တပ်ကို နိုင်ငံ​ရေးက ဖယ်ထုတ်ရတာထက် ဆယ်ဆ​လောက် ပိုလွယ်ကူမယ်ဆိုတာ​ပြောလို့ရပါတယ်။ အခုလို အရမ်း​ကောက်ချက်ဆွဲမှု​တွေဟာ  မြန်မာ့အ​ရေး ရိုးရိုးပဲစိတ်ပူကြတာလား။ အချွန်က​လေး​တွေနဲ့မကြတာလား။ ဆရာကြီးပဲလုပ်လိုတာလားမသိနိုင်​ပေမယ့် လက်ရှိ​တော်လှန်​ရေးလုပ်ငန်း​တွေအတွက် အကျိုးမများတာက​တော့ သေချာ​နေ​ကြောင်းပါဗျာ။  

~~~~

ဇွဲမန်သစ်လူ