မြန်မာနိုင်ငံတဝှမ်းမှာ စစ်​ရေးပဋိပက္ခ​တွေ အရှိန်မြင့်တက်လာ​နေတဲ့ တချိန်ထဲမှာ ဖက်ဒရယ်ပြည်​ထောင်စု ပုံစံ  အုပ်ချုပ်​ရေးစနစ် အောက်​ခြေက​နေစပြီး ပေါ်ထွန်းလာ​နေတယ်လို့ မြန်မာနိုင်ငံဆိုင်ရာ အ​မေရိကန်သံမှူးအဖြစ်တာဝန်ထမ်း​ဆောင်ခဲ့တဲ့ မြန်မာ့အ​ရေးကျွမ်းကျင်သူ မစ္စပရက်စီလာ ကလပ် က​ပြောလိုက်ပါတယ်။ အသစ်​ပေါ်ထွန်းလာတဲ့ ဖက်ဒရယ်ပြည်​ထောင်စုမှာ ဗမာလူများစုရဲ့ သြဇာလွှမ်းမိုးမှု လျော့ကျပြီး တိုင်းရင်းသားလူနည်းစု​တွေရဲ့ လွှမ်းမိုးမှုကပိုရှိလာမယ်လို့ ၎င်းက သုံးသပ်ထားပါတယ်။ ဒါက​တော့ RFA ရဲ့ အ​မေရိကန်သံအရာရှိ​ဟောင်းနဲ့ ဆက်သွယ်​မေးမြန်းခန်း အစီအစဥ်တခုမှာ တွေ့လိုက်ရတာပါ။ ဒီ​ဆွေး​နွေးခန်းမှာပဲ သူဆက်​ပြောတဲ့ထဲမှာ တိုင်းရင်းသား​တွေ အရင်ကထက် စုစည်းညီညွတ်ပြီး အား​ကောင်းလာပါမယ်။ ဗမာ​တွေက​တော့ လူဦး​ရေအများဆုံးအဖြစ်ဆက်ရှိ​နေမှာပါ။ ဒါ​ပေမယ့် ဗမာလူများစုကလွှမ်းမိုးထားတဲ့ပုံစံမျိုးမဟုတ်​တော့ပဲ လူမျိုး​ပေါင်းစုံရဲ့သြဇာလွှမ်းမိုးမှု​တွေ​ရော​နှော​နေတဲ့ပုံစံ ဖြစ်လာမယ်။ လူနည်းစု​တွေပိုပြီး အခွင့်အ​ရေးရလာမယ်လို့ ထင်​ကြောင်း​ပြောပါတယ်။ ဒါက​တော့ မြန်မာ့အ​ရေးအတွက် စာ​စောင်စာတမ်း​တွေထုတ်​နေကြတဲ့ ICG က ရစ်ချတ်ဟို​ဆေးနဲ့ အချို့​သောပြင်ပ ဆောင်းပါးရှင်များထက် သူ​ပြောတာက အများကြီးပိုပြီး အ​ခြေ​နေမှန်နဲ့ နီးစပ်တာဖြစ်တယ်။

ဖြစ်​နေတာက တောင်တန်းပြည်မမကျန် နေရာ​ဒေသအသီးသီးက ဘယ်သူရဲ့ တိုက်တွန်းဦး​ဆောင်မှုမှမပါပဲ လက်နက်ကိုင်​တော်လှန်လာကြတာပါ။ အားလုံးရဲ့ ဘုံရည်မှန်းချက်က စစ်အုပ်စုကို နိုင်ငံ​ရေးက အမြစ်ပြတ်ဖယ်ထုတ်​ရေးဆိုတာမှာတူညီကြတာဖြစ်တယ်။ 

မြန်မာ့အနာဂါတ်အလားအလာ ဖြစ်နိုင်​ခြေ​တွေနဲ့ပါတ်သက်လို့ ဥာဏ်ကြီးရှင်အဖွဲ့​တွေ၊ ပညာရှင်ဆိုတဲ့ပုဂ္ဂိုလ်​တွေ ၊ သု​တေသနသမား​တွေ ၊ဂျာနယ်လစ်​တွေ ဆောင်းပါးရှင်​တွေက အများအပြားက ခန့်မှန်းချက်​တွေထုတ်​နေကြတဲ့အထဲမှာ ဒီသံမှုး​ဟောင်းရဲ့အမြင်က လက်​တွေ့မြေပြင်ကအဖြစ်အပျက်​တွေကို အ​ခြေခံပီး​ပြောထားတာဖြစ်တဲ့အတွက် အ​တော်က​လေး ဖြစ်နိုင်​ခြေရှိတာပါ။ ဖြစ်​နေတာက တောင်တန်းပြည်မမကျန် နေရာ​ဒေသအသီးသီးက ဘယ်သူရဲ့ တိုက်တွန်းဦး​ဆောင်မှုမှမပါပဲ လက်နက်ကိုင်​တော်လှန်လာကြတာပါ။ အားလုံးရဲ့ ဘုံရည်မှန်းချက်က စစ်အုပ်စုကို နိုင်ငံ​ရေးက အမြစ်ပြတ်ဖယ်ထုတ်​ရေးဆိုတာမှာတူညီကြတာဖြစ်တယ်။ လက်ရှိမှာ​တော့ NUG က တောင်ပိုင်း၊ မြောက်ပိုင်း နဲ့ မြေပြန့်​ဒေသအ​တော်များများက တပ်ရင်းတပ်ဖွဲ့​တွေကို စုစည်း ဦး​​ဆောင်မှု​ပေး​နေတာပါ။ ဒါ​ပေမယ့်  NUG လက်​အောက်မဟုတ်တဲ့ အဖွဲ့အချို့ရှိပါတယ်။ နောက် NUG အ​ပေါင်း K3C မှာမပါ​သေးတဲ့ မြောက်ပိုင်းသုံးဖွဲ့လို၊ ဝ မိုင်းလား ရှမ်းလက်နက်ကိုင်နှစ်ဖွဲ့ စတာ​တွေကလည်း ရှိ​နေတာဖြစ်တယ်။ ဒီအ​ခြေအ​နေ​တွေဟာ ရှုပ်​ထွေးသ​ယောင်ထင်ရ​ပေမယ့် ဘုံရန်သူကို နှိမ်နင်းလိုက်နိုင်ပီဆိုရင်​တော့ ဆွေး​နွေးညှိနှုင်းမှုဖြစ်စဥ်​တွေနဲ့ အနာဂါတ်ဖက်ဒရယ်ပုံစံသစ်တခုကို သွားနိုင်ကြမှာဖြစ်ပါတယ်။

အဲဒီအချိန်မှာပြည်နယ်တိုင်းက ငွေစက္ကူ​တွေထုတ်ကြတယ်။ ကုန်သွယ်​ရေး​တွေ လုပ်ကြတယ်။ မတူညီတဲ့ ကိုယ်ပိုင် အ​ကောက်ခွန်စနစ်​တွေ ဖန်တီးကြတယ်။ မီးရထားလမ်းကအစ အကျယ်မတူကြ​တော့ ဒီပြည်နယ်ကရထားက အခြားပြည်နယ်ကို သွားလို့မရပါဘူး။ 

အခုမြင်ရတဲ့အ​ခြေအ​နေက လွတ်လပ်ကာစ အ​မေရိကန်ပြည်​ထောင်စုလို  coming together ပုံစံမျိုးဖြစ်​နေတာပါ။ သီးခြားဖြစ်တည်​နေတဲ့ပြည်နယ်​တွေက အဂ်လိပ်အုပ်စိုးမှုကို တွန်းလှန်ပြီး​နောက်ပိုင်း စုစည်းတိုင်ပင်ပြီး ပြည်​ထောင်စု တည်​ထောက်လိုက်ကြတဲ့ပုံစံမျိုးပါ။ အ​ေမေရိကန်ပြည်​ထောင်စု စဖွဲ့ကာစမှာ ပြည်နယ်တခုစီရဲ့ သီးခြားဖြစ်တည်လာကြတဲ့ အရှိန်​ကြောင့် ကွန်ဖက်ဒ​ရေးရှင်းပုံစံနဲ့ ၅ နှစ် ၆ နှစ်​လောက်သွားခဲ့ကြပါ​သေးတယ်။ အဲဒီအချိန်မှာပြည်နယ်တိုင်းက ငွေစက္ကူ​တွေထုတ်ကြတယ်။ ကုန်သွယ်​ရေး​တွေလုပ်ကြတယ်။ မတူညီတဲ့ ကိုယ်ပိုင် အ​ကောက်ခွန်စနစ်​တွေဖန်တီးကြတယ်။ မီးရထားလမ်းကအစ အကျယ်မတူကြ​တော့ ဒီပြည်နယ်ကရထားက အခြားပြည်နယ်ကို သွားလို့မရပါဘူး။ ကာကွယ်​ရေးမှာအင်အားမ​တောင့်တဲ့ကိုယ်ပိုင်တပ်​တွေပဲဖြစ်​နေ​တော့ အဂ်လိပ်က အကွက်ရပြီး ပြန်လာအုပ်ချုပ်ဖို့ လုပ်လာတာပါ။ ဒါ​ကြောင့်ပဲ ၁၇၈၇ ခု​လောက်မှာ ဖက်ဒရယ်နိုင်ငံအဖြစ်ပြန်လည်စုစည်းလိုက်ရတာဖြစ်တယ်။ ဒါကို ဂျော့ရှ်ဝါရှင်တန်က ပြည်နယ်​တွေကို သဲနဲ့လုပ်ထားတဲ့ ကြိုးနဲ့ ချည်​​နှောင်ထားတဲ့ အ​ခြေအ​နေလို့ တင်စားပြီး​ပြောခဲ့တာဖြစ်တယ်။ ဒီအ​ခြေအ​နေ​ရောက်ဖို့ သ​ဘောတရား​ရေးရာအရ အ​တော်ကြီး ငြင်းခုံတည်​ဆောက်ခဲ့ရတာဖြစ်တယ်။ အဲဒီအချိန်က ဖက်ဒရယ်လစ်စာတမ်း အ​​စောင် ၈၀ ထွက်ခဲ့တယ်။ ဒီသ​ဘောတရား​တွေက ဖက်ဒရယ်ရဲ့ အ​ခြေခံ​တွေလိုမျိုးဖြစ်လာပါတယ်။ ဒီစာတမ်း​တွေကို မက်ဒီဆင်၊ ဟယ်မင်တန်နဲ့ ဂျွန်​ဂျေးဆိုတဲ့ ၃ ဦးက​ရေးတာပါ။ နောက်ပိုင်း မက်ဒီဆင်က အ​မေရိကန် သမ္မတဖြစ်လာပြီး ဟယ်မင်တန် က ဘဏ္ဍာ​ရေးဝန်ကြီးဖြစ်လာတယ်။ ဂျွန်​ဂျေးက  တရားသူကြီးချုပ်ဖြစ်လာတယ်။ သူတို့ဟာ အ​မေရိကန်ရဲ့ founding father  ဆိုတဲ့ထဲမှာပါတဲ့သူ​တွေပါပဲ။ အ​​မေရိကန်အစိုးရအဆက်ဆက်ကိုင်စွဲလာကြတဲ့ နိုင်ငံခြား​ရေး​ပေါ်လစီ​လေးခုမှာ ဟယ်မင်တန်မူဝါဒက တခုအပါအဝင်ဖြစ်တယ်။

အင်္ဂလိပ်အုပ်ချုပ်ပုံက သူ့ကို အထိ​ရောက်ဆုံး​တော်လှန်နိုင်မယ့် လူမျိုးကြီးကို နေရာမ​ပေးပဲဖိနှိပ်ထားပြီး လူမျိုးငယ်​တွေကို နေရာ​ပေး မြှောက်စားတဲ့ပုံစံပါ။ လူမျိုးငယ်​တွေထဲမှာ​တောင် ဘာသာ​ရေးအရသိမ်းသွင်းလို့ရတဲ့ လူမျိုးငယ်​တွေကို ပိုဦးစား​ပေးတာဖြစ်တယ်။ 

အ​မေရိကန်ပုံစံနဲ့ ဆင်သလိုဖြစ်လာတယ်ဆိုတဲ့ အ​ခြေအ​နေက ၂၀၂၁ အာဏာသိမ်းပြီး နောက်ပိုင်း ဖြစ်လာတဲ့အ​ခြေအ​နေ​တွေပါ။ ဒီမတိုင်ခင်က​တော့ မြန်မာဟာ အိန္ဒိယလို လူမျိုး​တွေ ပြည်နယ်​တွေ နှစ်​ထောင်ချီပြီး အတူတကွ နေထိုင်ရှင်သန်လာကြတယ်ဆိုတဲ့ Holding together ပုံစံမျိုးလို့ ယူဆကြတာ​တွေလဲရှိပါတယ်။ မှတ်တမ်းအခိုင်အမာရှိတဲ့ နှစ်​ထောင်ချီတဲ့သမိုင်းမှာ ပ​ဒေသရာဇ်ဘုရင်​တွေအချင်းချင်း စစ်ခင်းပြီးအားပြိုင်ခဲ့တာ အကြိမ်​ပေါင်းများစွာရှိခဲ့ရာမှာ မြေပြန့်နေ ဗမာလူမျိုးက လူများစုဖြစ်လာပြီး လွှမ်းမိုးအုပ်ချုပ်လာတဲ့သ​ဘောပါ။ ပ​ဒေသရာဇ်အုပ်ချုပ်ပုံက အလွန်​လျော့လျဲတဲ့ သစ္စာ​ပေး သစ္စာခံအုပ်ချုပ်နည်းပါ။ သက်ဆိုင်ရာလူမျိုးအကြီးအကဲ​တွေက ကိုယ်နယ်ကိုယ်အုပ် ချုပ်ခွင့် အခွန်​ကောက်ခွင့်ရှိပါတယ်။ တစ်နှစ်တခါလက်​ဆောင်ပဏ္ဏာဆက်ရတာနဲ့ လိုအပ်ရင်စစ်သား စု​ပေးရတာမျိုး​တွေ​လောက်ပဲ ဘုရင်အတွက်လုပ်​ပေးရတာမျိုးပါ။ ဘုရင် စော်ဘွား ဒူဝါ စတဲ့ အုပ်ချုပ်သူ​တွေအချင်းချင်း အ​ပေးအယူ အ​ဝေတဲ့ နေသ၍ တည်ငြိမ်​အေးချမ်း​နေတာမျိုးပါ။ ဒီပုံစံက​နေ အင်္ဂလိပ်လက်​အောက်​ရောက်ချိန်မှာ သွေးခွဲအုပ်ချုပ်မှုစနစ်​ကြောင့် သီးခြားစီ ပြန်ဖြစ်သွားပါတယ်။ အင်္ဂလိပ်အုပ်ချုပ်ပုံက သူ့ကို အထိ​ရောက်ဆုံး​တော်လှန်နိုင်မယ့် လူမျိုးကြီးကို နေရာမ​ပေးပဲဖိနှိပ်ထားပြီး လူမျိုးငယ်​တွေကို နေရာ​ပေး မြှောက်စားတဲ့ပုံစံပါ။ လူမျိုးငယ်​တွေထဲမှာ​တောင် ဘာသာ​ရေးအရသိမ်းသွင်းလို့ရတဲ့ လူမျိုးငယ်​တွေကို ပိုဦးစား​ပေးတာဖြစ်တယ်။ ဒါက မြန်မာတနိုင်ငံထဲမဟုတ်ပါဘူး။ အိန္ဒိယမှာ ဆူဒန်မှာ အီရတ်မှာ အင်္ဂလိပ်အုပ်စိုးတဲ့နိုင်ငံ​တွေအားလုံးမှာ ကျင့်သုံးတဲ့ ပေါ်လစီပါ။ အဲ​တော့ ဒီအ​ခြေ​နေက​နေ လွတ်လပ်​ရေးရယူကာနီး ဗိုလ်ချုပ်​အောင်ဆန်းက ပင်လုံစာချုပ်နဲ့ ပြန်လည်စုစည်းခဲ့ရတာဖြစ်တယ်။ အဲဒီတုန်းကအ​ခြေ​နေကိုပြန်သုံးသပ်ရင် ပင်လုံစာချုပ်ပါ ပြည်​ထောင်စုတည်​ဆောက်ပုံရဲ့ အတွင်းသ​ဘောဟာ coming together ရော holding together ပါ ရော​ထွေး​နေတဲ့ပုံစံဖြစ်လာတာပါ။ ဦးသိန်းစိန်နဲ့ ဒေါ်စုလက်ထက် ပြည်​ထောင်စုငြိမ်းချမ်း​ရေးပုံစံ​တွေဟာ အ​မေရိကန်သံမှူး​ဟောင်း ပရက်စီလာ​ပြောသလို bottom up သွားဖို့ကြိုးစားကြတာဖြစ်တယ်။ ဒါ​ပေမယ့် စစ်တပ်က အ​တွေးအ​ခေါ်အယူအဆ​ဟောင်း​တွေနဲ့ ဝင်ပါ​နေလို့ တိုးတက်မှုမရခဲ့တာဖြစ်တယ်။ ဒါ​ပေမယ့် ဒီဇာတ်လမ်း​တွေက ပြီးသွားပါပြီ၊ ၂၀၂၁ စစ်တပ်အာဏာသိမ်းပြီး ခုခံစစ်ပွဲမှာ PDF နဲ့ EAO တွေ ပေါင်းစည်းလာကတည်းက သမိုင်းရဲ့ အချိုးအ​ကွေ့ တခုကို​ရောက်လာတာဖြစ်တယ်။

PDF နဲ့  EAO ပူး​ပေါင်းအင်အား​တွေက စကစကို ဖြုတ်ချနိုင်မယ်ဆိုရင် အနာဂါတ်မြန်မာရဲ့ တည်​ဆောက်ပုံဟာ coming together ပုံစံပဲဖြစ်လာမှာပါ။ တကယ်လို့ အခြားနည်းသဏ္ဍာန်တခုခုနဲ့​အောင်ပွဲခံတယ်ဆိုရင်​တော့ ပုံသဏ္ဍာန်နှစ်မျိုးလုံးနဲ့ အကျုံးမဝင်တဲ့ သီးခြားပုံစံဖြစ်လာနိုင်ပါတယ်။ ဘယ်လိုပုံစံနဲ့​အောင်ပွဲခံလို့ ဘယ်လိုပုံစံနဲ့ပဲ ဖက်ဒရယ်ကိုတည်​ဆောက်သည်ဖြစ်​စေ အ​မေရိကန်သံမှူး​ဟောင်း ပရက်စီလာ ပြောသလို လူနည်းစု​တွေပိုပြီး အခွင့်အ​ရေးရလာမှာက​တော့ အ​သေအချာပါပဲ။

~~~~

မင်းဇေယျာဦး