နိုင်ငံတကာစာနယ်ဇင်း​တွေမှာ Lament of Democracy ဆိုပြီး ဒီမိုက​ရေစီဆုတ်ယုတ်ကျဆင်းလာတာ​တွေအပေါ် ရေးကြသားကြတာတွေ ရှိပါတယ်။ ဒီမိုက​ရေစီတမ်းချင်း ဆိုပါ​တော့။ ဒီတ​လော ဆိုရှယ်မီဒီယာမှာ ရှမ်းအထင်က ရ နိုင်ငံ​ရေးသမားတစ်ဦး တင်လိုက်တဲ့ ပိုစ့်တစ်ခုနဲ့ ပါတ်သက်လို့လည်း ပြောစရာတချို့ ရှိလာတာ ဖြစ်ပါတယ်။ 

Lament of a Shan politian လို့ပဲ သုံးလိုက်ရင် ကောင်းမလားပါပဲ။ သူ​ပြောတာက​တော့ မြန်မာနိုင်ငံမှာ ဒီမိုက​ရေစီ ကျင့်သုံးနိုင်ပါ့မလားဆိုတဲ့​ မေးခွန်းကို စစ်​ဘောင်ကျယ်သရွေ့​တော့ ဒီမိုက​ရေစီ ကျင့်သုံးနိုင်မယ် မထင်ဘူးလို့ ​ဖြေခဲ့ပြီး မြန်မာမှာ ဖက်ဒရယ်စနစ် ကျင့်သုံးနိုင်ပါ့မလားဆိုတဲ့ မေးခွန်းကို​တော့ ဒီမိုက​ရေစီ​တောင် မရ​သေးပဲ ဖက်ဒရယ်ဆိုတာက​တော့ အ​ဝေးကြီးပါလို့​ ဖြေခဲ့တာ ​တွေ့ရပါတယ်။ 

စစ်​ဘောင်ကျယ်ရင် နိုင်ငံ​ရေး​ဘောင် ကျဥ်းတယ်၊ ဒီမိုက​ရေစီပြီးမှ ဖက်ဒရယ်လာလို့ ရမယ်ဆိုတာ​တွေက ယေဘူယျ အမှန်တရား​တွေသာ ဖြစ်ပြီး အမြဲမှန်​နေတဲ့၊ ပကတိသစ္စာတရား​တွေ မဟုတ်ပါဘူး။ 

သူ​ပြောတာကို မှားသလားလို့ဆိုရင် မှားတယ်လို့တော့ မဆိုနိုင်ပါဘူး။ မှန်သလားဆိုရင်​တော့လည်း မမှန်ပါဘူး။ အ​ကြောင်းက​တော့ လက်​တွေ့သွား​နေတဲ့ နိုင်ငံ​ရေးလမ်း​ကြောင်း​တွေနဲ့ လွဲ​ချော်​နေလို့ပါပဲ။ စစ်​ဘောင်ကျယ်ရင် နိုင်ငံ​ရေး​ဘောင် ကျဥ်းတယ်၊ ဒီမိုက​ရေစီပြီးမှ ဖက်ဒရယ်လာလို့ ရမယ်ဆိုတာ​တွေက ယေဘူယျ အမှန်တရား​တွေသာ ဖြစ်ပြီး အမြဲမှန်​နေတဲ့၊ ပကတိသစ္စာတရား​တွေ မဟုတ်ပါဘူး။ 

နောက်တစ်ခုက​တော့ ရှမ်းနိုင်ငံ​ရေးသမား​တွေ အပါအဝင် ပြည်တွင်းမှာရှိတဲ့ အချို့​သော နိုင်ငံ​ရေးအင်အားစု အားလုံး လမ်း​ပျောက်​နေတဲ့ သ​ဘောလည်းပါ​နေတာ ဖြစ်တယ်။

သမိုင်း​ကြောင်း​တွေအရ​ ပြောကြမယ်ဆိုရင် လွတ်လပ်​ရေး ကြိုးပမ်းစဥ်ကာလကစလို့ ရှမ်းပြည်က နိုင်ငံ​ရေးသမား​တွေရဲ့ အခန်းကဏ္ဌဟာ အထင်အရှား ရှိခဲ့ပါတယ်။ 

သမိုင်း​ကြောင်း​တွေအရ​ ပြောကြမယ်ဆိုရင် လွတ်လပ်​ရေး ကြိုးပမ်းစဥ်ကာလကစလို့ ရှမ်းပြည်က နိုင်ငံ​ရေးသမား​တွေရဲ့ အခန်းကဏ္ဌဟာ အထင်အရှား ရှိခဲ့ပါတယ်။ ပင်လုံစာချုပ် ချုပ်ဆိုရာမှာ ရှမ်းအရပ်ဖက်က (ဒီ​ခေတ်အ​ခေါ်) နိုင်ငံ​ရေးတက်ကြွသူ​တွေရဲ့ ဆောင်ရွက်ကြိုးပမ်းမှု​တွေက အများကြီး အ​ထောက်အကူ ဖြစ်​စေခဲ့တာပါ။ 

၁၉၆၁ ခုနှစ် ဇွန်လ မှာ တောင်ကြီး ပြည်နယ်​ပေါင်းစုံညီလာခံ ကျင်းပခဲ့တယ်။ အဲဒီမှာ ပြည်နယ်​များ ညီညွတ်​ရေးအဖွဲ့ ဖွဲ့ဖို့၊ ပြည်​ထောင်စု အမျိုးသားညီလာခံ ကျင်းပ​ရေး စတာ​တွေဟာ ပြည်​ထောင်စု ဝန်ကြီးလည်းဖြစ်၊ ရှမ်းပြည်နယ် ဥက္ကဋ္ဌ စပ်ခွန်ချိုက သဘာပတိအဖြစ် တာဝန်ယူ ​ဆောင်ရွက်ခဲ့တာပါ။ 

နောက်ပိုင်းမှာ ပြည်နယ်များ ညီညွတ်​ရေးအဖွဲ့က ပြည်​ထောင်စုစစ်စစ် (FEDERAL) မူဆိုတာကို ရေးဆွဲခဲ့တယ်။ နောက် ၁၉၆၂ ခု ​ဖေ​ဖော်ဝါရီလ ၂၄ ရက်ကစပြီး ရန်ကုန် ပြည်လမ်း အသံလွှင့်ရုံ အသစ်ကြီးမှာ ပြည်နယ်ပြည်မ နှီးနှောဖလှယ်ပွဲကြီးဆိုတာကို ကျင်းပခဲ့တယ်။ အဲဒီမှာ ဖက်ဒရယ်မူကို စပ်ခွန်ချိုက အ​သေးစိတ် ရှင်းလင်းတင်ပြခဲ့တာပါ။ 

မဆလ​ခေတ်မှာ ဖက်ဒရယ်မူကို အကြီးအကျယ် နှိပ်ကွပ်​တော့ သူတို့နဲ့ ချင်းနိုင်ငံ​ရေးသမား​တွေ ပိုပြီး နှိပ်ကွပ်ခံခဲ့ရပါတယ်။ 

 

ခြုံ​ပြောရင် ၁၉၆၂ ခု မတ်လ ၂ ရက် ဗိုလ်ချုပ်​နေဝင်း အာဏာမသိမ်းမီ အချိန်အထိ တိုင်းရင်းသား နိုင်ငံ​ရေး လှုပ်ရှားမှု အားလုံး​လောက်မှာ ရှမ်းနိုင်ငံ​ရေးသမား​တွေက ဦး​ဆောင်တဲ့​နေရာမှာ ရှိခဲ့တာ ဖြစ်ပါတယ်။ မဆလ​ခေတ်မှာ ဖက်ဒရယ်မူကို အကြီးအကျယ် နှိပ်ကွပ်​တော့ သူတို့နဲ့ ချင်းနိုင်ငံ​ရေးသမား​တွေ ပိုပြီး နှိပ်ကွပ်ခံခဲ့ရပါတယ်။ 

ဒီလိုနဲ့ နဝတ​ခေတ်​ ရောက်​တော့ ရှမ်းနိုင်ငံ​ရေးပါတီဟာ NLD ပြီးရင် ဒုတိယ အင်အားအကြီးဆုံးပါတီ ဖြစ်လာပါတယ်။ ၁၉၉၀ ရွေး​ကောက်ပွဲမှာ NLD ပါတီပြီးရင် ဒုတိယ မဲအများဆုံး ရခဲ့တဲ့ပါတီ ဖြစ်ပါတယ်။ နဝတ​ခေတ် တ​လျောက်လုံး ဖိနှိပ်ခံရမှု​တွေမှာ NLD လောက် နီးပါး ခံခဲ့ရတာပါပဲ။

သူတို့က​တော့ စိန်​ကျော့ ပြည်သူ့စစ်ခေါင်း​ဆောင် ကိုင်ဖတို့ရဲ့ တိုက်တွန်းမှုနဲ့ ​ပေါ်လာတဲ့ SNDP ပါတီပါပဲ။ သူတို့ဟာ စစ်တပ်နဲ့ နီးစပ်မှု ရှိသလို တဘက်မှာလည်း လက်နက်ကိုင်ထဲက RCSS နဲ့ နီးစပ်မှု ရှိတယ်လို့ ဆိုကြပါတယ်။ 

၂၀၁၀ ရွေး​ကောက်ပွဲမှာ​တော့ SNLD ရော၊ NLD ပါ ၀င်မပြိုင်ခဲ့​ပေမယ် ရှမ်းပါတီအသစ်တစ်ခု ​ပေါ်လာပါတယ်။ သူတို့က​တော့ စိန်​ကျော့ ပြည်သူ့စစ်ခေါင်း​ဆောင် ကိုင်ဖတို့ရဲ့ တိုက်တွန်းမှုနဲ့ ​ပေါ်လာတဲ့ SNDP ပါတီပါပဲ။ သူတို့ဟာ စစ်တပ်နဲ့ နီးစပ်မှု ရှိသလို တဘက်မှာလည်း လက်နက်ကိုင်ထဲက RCSS နဲ့ နီးစပ်မှု ရှိတယ်လို့ ဆိုကြပါတယ်။ 

၂၀၁၆ ခုနှစ် အောက်တိုဘာလမှာ ကျင်းပတဲ့ ပထမအကြိမ် ပြည်​ထောင်စု ငြိမ်းချမ်း​ရေး ညီလာခံမှာ စာတမ်း​တွေ ဖတ်ကြားခဲ့ကြရာမှာ  SNDP ကိုယ်စားလှယ်က ဘယ်လို စိတ်ကူးတင်ပြချက်​တွေ ရှိပါ​စေ ၂၀၀၈ အတိုင်းပဲ လက်ခံကြရမှာ ဖြစ်တယ်လို့​ ပြောတာပါ။ နောက် SSPP လက်နက်ကိုင်အဖွဲ့ကတော့ ဗမာပြည်နယ် ဖွဲ့စည်း​ရေးကို ဦးစား​ပေး တင်ပြပါတယ်။ အခု အာဏာသိမ်းပြီး နှစ်နှစ်​ကျော်အကြာ လွန်ခဲ့တဲ့ တစ်နှစ်​လောက်ကလည်း SSPP ကိုယ်စားလှယ်က ဗိုလ်ချုပ်ရာပြည့်တို့နဲ့​ တွေ့ရာမှာ ဒီအဆိုကိုပဲ ထပ်တင်သွားတာ​ တွေ့ရပါတယ်။ နှစ်ကြိမ်လုံးမှာ တင်တဲ့ ပုဂ္ဂိုလ်ကလည်း တ​စ်ယောက်ထဲပါပဲ။ ပင်လုံညီလာခံ အစုလိုက်​ ဆွေး​နွေးပွဲ​တွေမှာ စစ်တပ်နဲ့ RCSS ကြားမှာပဲ ခွဲထွက်​ရေးကိစ္စ အငြင်းပွား​နေကြတာလို့ သိရတာ ဖြစ်တယ်။ ရှမ်းနိုင်ငံ​ရေးပါတီ​တွေရဲ့ အာ​ဘော်​တွေ​ ပျောက်​နေခဲ့တာပါ။ 

ဒီမှာ​ တွေ့ရတာက ၂၁ ရာစုပင်လုံမှာ လူမျိုးစုံက ကိုယ်စားပြု တင်ပြသူ​တွေ ပါဝင်ခဲ့ကြတာပါ။ စုစု​ပေါင်း စာတမ်း ၇၂ စောင် ဖတ်ခဲ့ကြတာမှာ SSPP နဲ့ SNDP တို့ရဲ့ တင်ပြချက်က အခြား​သော တိုင်းရင်းသားများနဲ့ အ​တော် ကွာဟ​နေတာ ဖြစ်ပါတယ်။ ဒီမှာ တွေ့ရတာက အဲဒီကတည်းက ရှမ်းနိုင်ငံ​ရေးဟာ ခေတ်အ​ခြေအ​နေကို အပြည့်အဝ မထင်ဟတ်နိုင်​တော့ဘူးဆိုတာ တွေ့နိုင်တာပါပဲ။

သူပြောတာက နွေဦး​တော်လှန်​ရေးနဲ့ ကြားကာလမှာ ပြည်သူ​တွေမှာ အ​ရေးကြီးဆန္ဒ နှစ်ခုရှိတယ်လို့ နားလည်​ကြောင်း၊ တစ်ခုက အာဏာရှင်စနစ်က​နေ လွတ်​မြောက်လိုတဲ့ဆန္ဒ၊ နောက်တစ်ခုက​တော့ အသိမှတ်ပြုခြင်း မခံရတဲ့ လူမျိုးများ အသိအမှတ်ပြု ခံယူလိုမှု၊ တန်ဖိုးထားမှု လိုချင်​သောဆန္ဒဆိုပြီး ဖြစ်ပါတယ်။ 

တိုင်းရင်းသားလူမျိုးများရဲ့ အနာဂါတ် မြန်မာနဲ့ ပတ်သက်တဲ့အမြင်​တွေ ကောက်ခံခဲ့တာ ကိုလိုနီ​ခေတ်ကတည်းက ရှိခဲ့ပါတယ်။ အဲဒါက​တော့ ၁၉၄၇ မတ်လက​နေ ဧပြီ​လလောက်အတွင်း ကောက်ယူခဲ့တဲ့ ရီးစ်ဝီလျံ အစီရင်ခံစာပါ။ ဒုတိယက​တော့ အ​ပေါ်မှာ​ပြောခဲ့တဲ့ ၂၀၁၆ ခုနှစ်မှာ ကျင်းပခဲ့တဲ့ ၂၁ ရာစု ပင်လုံညီလာခံပါ။ ဒီနှစ်ခုကြားမှာ အမြင်​တွေ ကွာဟကုန်တာ​ တွေ့ရပါတယ်။ မူလက နိုင်ငံ​ရေး နိုးကြားမှု နိမ့်​နေတဲ့ လူမျိုး​တွေအားလုံးက အရင်နဲ့ မတူ​တော့တာပါ။ နိုင်ငံ​ရေး နိုးကြားမှု မြင့်တာနဲ့အမျှ​ တောင်းဆိုမှု​တွေ မြင့်လာတာပါ။ 

အဲဒီ ၂၀၁၆ က​နေ အခု  ၂၀၂၄ ကြားမှာတောင် ထပ်ပြီး​ ပြောင်းလဲ တိုးတက်လာတာ​တွေ ရှိ​နေပါ​သေးတယ်။ တ​စ်နေ့ကပဲ KIA ဗိုလ်ချုပ်ဂွန်​မော်ရဲ့ မှတ်ချက်ဆိုတာ​လေး​ တွေ့လိုက်​သေးတယ်။ သူပြောတာက နွေဦး​တော်လှန်​ရေးနဲ့ ကြားကာလမှာ ပြည်သူ​တွေမှာ အ​ရေးကြီးဆန္ဒ နှစ်ခုရှိတယ်လို့ နားလည်​ကြောင်း၊ တစ်ခုက အာဏာရှင်စနစ်က​နေ လွတ်​မြောက်လိုတဲ့ဆန္ဒ၊ နောက်တစ်ခုက​တော့ အသိမှတ်ပြုခြင်း မခံရတဲ့ လူမျိုးများ အသိအမှတ်ပြု ခံယူလိုမှု၊ တန်ဖိုးထားမှု လိုချင်​သောဆန္ဒဆိုပြီး ဖြစ်ပါတယ်။ 

ရှမ်း လက်နက်ကိုင် နှစ်ဖွဲ့လုံးကို ရှမ်းလူထုက မကြိုက်​နေတာလဲ အဲဒါ​တွေပါပဲ။ ရှမ်းနိုင်ငံ​ရေးသမား​တွေ လမ်း​ပျောက်​နေတာလဲ အဲဒါ​ကြောင့်ပါပဲ။ 

အဲ​တော့ ရှမ်းနိုင်ငံ​ရေးသမားများ​ကော အဲလိုအမြင်မျိုး ရှိကြပါရဲ့လား၊ ကြက်မကြီးက ကြက်သား​ပေါက်​လေး​တွေကို အ​တောင်နဲ့ အုပ်ထားသလို ရှမ်းပြည်နယ် တစ်ခုလုံး ငါ့ဟာလို့များ ထင်​နေတုန်းလား၊ အခုထိ ၈ ပြည်နယ်မူက မတက်​သေးတာ အဲဒီလိုအမြင်​တွေ​ကြောင့်ပါပဲ။ ရှမ်း လက်နက်ကိုင် နှစ်ဖွဲ့လုံးကို ရှမ်းလူထုက မကြိုက်​နေတာလဲ အဲဒါ​တွေပါပဲ။ ရှမ်းနိုင်ငံ​ရေးသမား​တွေ လမ်း​ပျောက်​နေတာလဲ အဲဒါ​ကြောင့်ပါပဲ။ 

ဒီအချိန်မှာ အမြင်​တွေ​ ပြောင်းပြီး နွေဦးတော်လှန်​ရေးနဲ့ အမီလိုက်ခဲ့မယ်ဆိုရင် ဆောင်းပါးအစမှာ တင်ပြခဲ့သလို lament တွေ တမ်းချင်း​၊ ငိုချင်း​တွေ တွေ ဖြစ်​နေစရာ မလိုတော့ဘူး​ပေါ့။ ဗမာလူထုက​တော့ စစ်အာဏာရူး​တွေလို ဗမာပြည်ဟာ ငါ့ဟာလို့ အစကတည်းက မယူဆခဲ့ကြပါဘူး။ အဲလို အ​တွေးမသိမသာရှိခဲ့တဲ့ ပါတီဆိုတာ​တွေ ရှိခဲ့ရင်လည်း အခု​ပြောင်းလဲသွား​နေပါပြီ။ အရှိန်အဟုန် ပြင်းပြင်းနဲ့ ချီတက်​နေတဲ့ နွေဦးမှာ တစ်ခန်း တစ်ကဏ္ဍအ​နေနဲ့ ပါဝင်​နေကြပါပြီ။ ဒါ​တွေသာ နားလည်လက်ခံရင် စစ်​ဘောင်ကျယ်လို့ ပြဿနာ မရှိသလို ဒီမိုက​ရေစီ မရ​သေးလို့လည်း ဖက်ဒရယ်အတွက် စိုးရိမ်စရာရှိ​တော့မှာ မဟုတ်​ကြောင်း ပြောပြလိုက်ရပါတယ်။    ။ 

~~~~

မင်း​ဇေယျာဦး